حقوق اسرای جنگی در شاهنامه فردوسی با استناد بر کنوانسیون سوم ژنو (1949)

از جمله مصادیق بارز حقوق بشردوستانه در مخاصمات بین‌المللی، قواعد مربوط به چگونگی رفتار با اسرای جنگی است که قدرت اجرایی بیشتری نیز نسبت به سایر مقررات مربوط دارد. از میان پیمان‌نامه‌های بین‌المللی، کنوانسیون سوم ژنو، مصوب (1949) مهم‌ترین و جامع‌ترین سند در حمایت از حقوق اسرای جنگی است. بحث اسارت از جمله موضوعات قابل توجه در شاهنامه هم به‌شمار می‌آید که در خلال جنگ‌ها و با نمونه‌های گوناگون و گاه متفاوتی از سوی شاعر، دیده می‌شود و از آنجا که این اثر به دلیل وسعت همه‌جانبه‌، دربردارنده آداب و قوانین جنگ و مظاهر تمدنی اقوام ایرانی و انیرانی از روزگار کهن در این حوزه است، یکی از غنی‌ترین و مهم-ترین منابعی است که می‌تواند بازتابی از عناصر آیینی و سیاسی حکومت‌ها را پیرامون حقوق اسرا در ادوار مختلف تاریخی نمایان سازد. هدف این پژوهش بررسی ابعاد گوناگون حقوق اسرای جنگی در شاهنامه و تحلیل آن بر مبنای مواد و بندهای کنوانسیون سوم ژنو است. بررسی‌های انجام شده، نشان‌ می‌دهد که شاهان ایرانیِ شاهنامه، نسبت به شاهان انیرانی به حقوق و کرامت انسانی اسرا بیشتر پایبند بوده و برخوردی بشردوستانه‌تر با آنان داشته‌اند؛ از سویی، توجه به حقوق اسرا در دوره تاریخی، به‌ویژه در میان شاهان ساسانی، نسبت به دو دوره دیگر محسوس‌تر است و در این میان، زنهاردهی به اسیران بیشترین نمونه‌ها را در بر می‌گیرد.